ความสำคัญงานศพไทยและทั่วโลก

ภาพของบรรยากาศงานศพนอกจากจะเป็นภาพของความไว้อาลัยและความโศกเศร้าเสียใจแล้วนั้น สิ่งหนึ่งที่เราทุกคนจะเห็นกันในทุกครั้งในงานศพก็คือบรรดาดอกไม้ที่จะถูกนำมาจัดประดับตกแต่งหรือนำมาใช้ในการประกอบพิธีสำคัญต่าง ๆ ภายในงานจนชินตา ซึ่งหลายคนก็อาจจะเกิดความสงสัยว่าทำไมดอกไม้และงานศพถึงได้มีความเกี่ยวโยงกันมากถึงขนาดนี้ และบอกได้เลยว่าวัฒนธรรมในเรื่องของการใช้ดอกไม้ในงานศพนั้นไม่ได้มีแค่ในประเทศไทยแต่ในอีกหลายประเทศทั่วโลกต่างก็มีความเชื่อและวัฒนธรรมเกี่ยวกับดอกไม้ในงานศพที่แตกต่างออกไปด้วยเช่นกัน

สารบัญ

• ความสำคัญของดอกไม้กับการจัดงานศพ
• ความหมายที่แตกต่างของดอกไม้ที่ใช้ในงานศพแต่ละชาติ
• ดอกไม้จันทน์ในประเทศไทย
• ดอกไม้จันทน์ทำจากอะไร?
• สรุป

เพราะเราต่างก็รู้กันดีอยู่แล้วว่าความเชื่อและวัฒนธรรมของแต่ละชนชาตินั้นส่งผลต่อการดำเนินชีวิตและการจัดพิธีต่าง ๆ รวมไปถึงงานศพด้วย ยังไม่รวมเรื่องของศาสนาที่ขัดเกลาและหล่อหลอมทางด้านความคิดของคน จนทำให้ในบางครั้งเราจะสามารถเห็นได้ถึงความเหมือนและแตกต่างในเรื่องของความหมายตลอดจนบทบาทความสำคัญของดอกไม้ชนิดต่าง ๆ ที่นำมาใช้ในงานศพ แต่สุดท้ายแล้วไม่ว่าดอกไม้ชนิดไหนจะถูกนำมาใช้เราก็เชื่อว่าดอกไม้ทุกชนิดต่างก็ถูกยกให้เป็นสัญลักษณ์ของความรักซึ่งคนที่ยังอยู่ต้องการสื่อไปถึงผู้ที่เสียชีวิตไปแล้วทั้งสิ้น

ความสำคัญของดอกไม้กับการจัดงานศพ

วัฒนธรรมการจัดวางดอกไม้ไว้ในงานศพ หรือใช้ดอกไม้เพื่อเป็นสื่อกลางในการไว้อาลัยและแสดงความเคารพต่อผู้ที่จากไปนั้นนิยมทำกันมาเป็นเวลายาวนานแล้ว เนื่องจากดอกไม้ถือได้ว่าเป็นสัญลักษณ์ของสิ่งมงคลและยังมีความหมายอันดีงามที่ซ่อนอยู่ในตัวของมันเอง และที่สำคัญมันยังสามารถใช้เป็นตัวช่วยเพื่อลบล้างบรรยากาศอันหดหู่ให้ดูสดใสและรื่นรมย์ขึ้นได้อีกด้วย ดังนั้นจึงไม่แปลกที่ผู้คนจะหยิบยกเอาดอกไม้เหล่านั้นมาใช้ประดับตกแต่งและใช้ในการประกอบพิธีต่าง ๆ ภายในงาน

นอกจากนั้นดอกไม้งานศพที่นำมาใช้ภายในงานยังถือได้ว่าเป็นสิ่งที่แสดงถึงความเชื่อ ทัศนคติ และรูปแบบของวัฒนธรรมในแต่ละชนชาติได้เป็นอย่างดี ทั้งยังมีความแตกต่างกันไปตามแต่ละศาสนาอีกด้วย ซึ่งการใช้ดอกไม้ในการแสดงความอาลัยในงานศพก็มีประวัติศาสตร์มาอย่างยาวนาน จนกลายมาเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ขาดไม่ได้ไปเสียแล้ว

สำหรับประเทศไทย

สำหรับในประเทศไทยนอกจากบรรดาดอกไม้หลากหลายชนิดที่นิยมนำมาใช้ประดับและใช้ในการสร้างพวงหรีดซึ่งต่างก็มีความหมายอันเป็นมงคลซ่อนอยู่แล้วนั้น ดอกไม้อีกหนึ่งชนิดที่นิยมนำมาใช้เมื่อมีการประกอบพิธีทางศาสนาของงานศพก็คือ ‘ดอกไม้จันทน์’ ดอกไม้ที่คนไทยยกให้เป็นสัญลักษณ์ที่จะต้องอยู่คู่งานศพมาเสมอตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ต้องบอกก่อนว่าสำหรับพิธีการงานศพไทยมีหลายขั้นตอน ทั้งนี้ทางวัดหรือผู้ที่รับทำหน้าที่นี้จะเป็นผู้ดำเนินงานแทนให้เพราะงานศพเป็นงานที่ใครๆไม่ได้คุ้นเคยกัน

ดอกไม้จันทน์

• ดอกไม้จันทน์แบบโบราณ แบบนี้ใช้กระดาษ ธูปเทียน มาจับกลีบเป็นดอกขึ้นมา ทำไม่ยากราคาไม่แพง
• ดอกไม้จันทน์โมเดิร์น เช่น ดอกพุดตาน ดอกพุดซ้อน ดอกกุหลาบ ดอกลีลาวดี มีหลายสีนอกจากสีครีมซึ่งเป็นสีพื้นฐาน

ข้อคิดเห็น ดอกไม้จันทน์เป็นงานเป็นงานฝีมือโดยคนในชุมชนอย่างแท้จริงผู้สูงอายุ เด็ก หรือแม้แต่ใครๆที่มีความสามารถทำได้ รายได้ไม่ขาดมือเพราะเป็นสิ่งของที่ต้องใช้ทุกๆวัน คราวๆละมากน้อยขึ้นกับจำนวนงาน แต่มีงานทุกวันแน่นอน งานฝีมือภูมิปัญญาไทย

สาธิตการทำดอกไม้จันทน์ ดอกจำปี ดอกจำปา

ดอกไม้จันทน์ทำจากอะไร?

ความเชื่อที่ว่าไม้จันทน์เป็นสัญลักษณ์ของการส่งความอาลัยในช่วงสุดท้ายของชีวิตต่อผู้ที่จากไป และส่งดวงวิญญาณให้ไปสู่ภพภูมิที่ดีด้วยนั่นเอง

เนื้อไม้จันทน์ หาแทบไม่ได้ในปัจจุบัน ตัวเนื้อไม้จันทน์ที่มีกลิ่นหอม ซึ่งความมีกลิ่นหอมของเนื้อไม้จึงเรียกได้ว่าเป็นสิ่งมงคลและช่วยลบกลิ่นไม่พึงประสงค์ซึ่งอาจจะเกิดขึ้นได้ นำมาพับและประกอบให้มีลักษณ์คล้ายกับดอกไม้ประกอบเข้ากับธูปเทียน

กระดาษสา สีต่างๆ สีครีม สีขาว ฯลฯ ปัจจุบันนิยมใช้กระดาษมาทำโดยใช้เครื่องอัดกลีบดอกขึ้นรูป ใช้กระดาษสามีกลิ่นหรือไม่มีก็ได้ โดยพับและประกอบให้มีลักษณ์คล้ายกับดอกไม้หลากหลายรูปแบบ ที่นิยมๆกันจะเป็นดอกไม้จันกุหลาบ ดอกไม้จันทน์พุดซ้อน ด้วยราคาไม่แพงมากจับขึ้นรูปเป็นดอกไม้ดูสวย นำไปทำเป็นช่อประธานได้ ช่อเดี่ยวดี สีมีให้เลือกมาก หรือเป็นสีทูโทนโดยเฉพาะนำไปจัดเป็นพวงหรีดดอกไม้จันทน์ มีหลายๆร้านฯที่รับจัดทำอยู่สามารถหาซื้อได้ตามร้านฯทั่วไป

อุปกรณ์ที่ใช้ทำดอกไม้จันทน์

1. กลีบดอก หรือกระดาษอัดกลีบ สีต่างๆเช่น สีเหลือง สีครีม/ขาว
2. ธูป เทียน ด้าย ลวด กาว เทปกระดาษ
3. หนวดไม้ หรือหนวดจันทน์

กลีบอัดทำเป็นดอกไม้จันได้แบบไหนบ้าง?

• กลีบกุหลาบ กลีบพุด กลีบพุดซ้อน กลีบทิวลิป
• กลีบกุหลาบ กลีบคาร์เนชั่น กลีบลีลาวดี กลีบบานชื่น
• กลีบบุนนาค กลีบบัว กลีบมะลิ

ความหมายที่แตกต่างของดอกไม้ที่ใช้ในงานศพแต่ละชาติ

หากแต่ในประเทศอื่น ๆ ก็อาจจะมีความแตกต่างกันออกไปบ้างเกี่ยวกับดอกไม้ที่นำมาใช้ในงานศพ ยกตัวอย่างเช่นในประเทศเกาหลีและประเทศในแถบยุโรปส่วนมากมักจะนิยมใช้ดอกเบญจมาศสีขาวเป็นหลักในการประดับตกแต่งและใช้เป็นดอกไม้ในการแสดงความอาลัยต่อผู้ที่จากไป เนื่องจากเป็นดอกไม้สีขาวตัวแทนของความบริสุทธิ์และความเป็นสัจจะอันจริงแท้ของชีวิตนั่นเอง

ดอกเบญจมาศสีขาว(นิยมใช้) มีมากในตลาดปากคลอง ราคาไม่แพง

ในขณะเดียวกันทางประเทศญี่ปุ่นกลับมีความเชื่อหนึ่งที่แตกต่างออกไปบ้างนั่นก็คือดอกลิลลี่สีแดง โดยดอกไม้ชนิดนี้มักจะเติบโตในช่วงฤดูที่เวลากลางคืนยาวนานกว่ากลางวัน ส่งผลให้ชาวญี่ปุ่นตั้งแต่ในอดีตมีความเชื่อที่ว่าดอกลิลลี่สีแดงนี้มีความหมายเกี่ยวกับโลกหลังความตายและความมืดมิด ทั้งยังเชื่อกันว่าดอกลิลลี่สีแดงเป็นตัวแทนของการจากลา ดังนั้นจึงกลายมาเป็นวัฒนธรรมและความเชื่อที่คนญี่ปุ่นมักจะใช้ดอกไม้ชนิดนี้เพื่อเคารพศพของญาติและนำไปประดับตกแต่งเอาไว้ภายในงานศพ

ซึ่งในความเป็นจริงแล้วเรื่องของการนำเอาดอกไม้มาใช้ในงานศพนั้นต่างก็ขึ้นอยู่กับความเชื่อและความต้องการของผู้จัดงานไม่ได้มีการกำหนดที่ตายตัวว่าจะต้องเป็นดอกไม้ชนิดใดกันแน่ เพียงแต่บางครั้งเราก็อาจจะเห็นการใช้ดอกไม้ในรูปแบบหนึ่งซ้ำ ๆ จนชินตาเพราะมีการปฏิบัติสืบต่อกันมาอย่างยาวนาน

แต่ในปัจจุบันนี้เราจะเห็นได้ว่าผู้คนจำนวนไม่น้อยเลือกที่จะใช้ดอกไม้ที่มีความสวยงามหรือเลือกใช้ดอกไม้ที่มีความเชื่อมโยงกับผู้เสียชีวิตแทนการทำตามวัฒนธรรมแบบเดิม ๆ เช่น ใช้ดอกไม้ที่ผู้เสียชีวิตชื่นชอบหรือเป็นดอกไม้ที่ปลูกเอาไว้ในบ้านที่เคยอาศัยเป็นต้น โดยในพระราชพิธีพระบรมศพของสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 ก็ได้มีการเลือกใช้ดอกเมอร์เทิลมาประดับตกแต่งเพื่อแสดงถึงความหวัง โชคลาภ และความสมบูรณ์แทนดอกไม้อื่น ๆ ซึ่งดอกไม้ชนิดนี้มีความสัมพันธ์กับราชวงศ์มาเป็นมาเวลานานแล้วนั่นเอง

สรุป

ในต่างประเทศดูเหมือนใช้ดอกไม้หรืองานพิธีต่างๆไม่มากนัก แต่สำหรับการจัดงานศพในประเทศไทยดูเหมือนจะใช้ดอกไม้จำนวนมากกว่าใครๆ มีจำนวนพวงหรีดที่ไปแสดงความอาลัยกันเป็นจำนวนมาก มีรูปแบบที่หลากหลายดีไซน์ ดอกไม้งานศพหรือดอกไม้หน้าหีบผู้ตายจะประดับด้วยดอกไม้ช่างฝีมือ ใช้ดอกไม้กันหลายชนิดรูปแบบจัดสวย แปลกตาหลากหลายรูปแบบเช่น มีนกยูงดอกไม้อลังการ หรือบางงานจัดสวนหย่อมมีต้นไม้ ต้นโมก สวนหย่อมโรยกรวดหินเป็นทางเดิน รั่วไม้สวยๆ สามารถพบเห็นได้แม้วัดย่านปริมณฑล หรือวัดราษฎร์